Stawy Wielikąt

Wielikąt to nazwa malowniczego kompleksu stawów hodowlanych, położonego w dolinie górnej Odry, w gminie Lubomia. Obiekt ten jest doskonałym przykładem korzystnego wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze, jego bogactwo i walory. Stawy hodowlane, utworzone dla prowadzenia gospodarki rybackiej prawdopodobnie już w średniowieczu, stanowią bowiem jednocześnie niezwykle atrakcyjne siedlisko dla ornitofauny. Siedlisko to zmienia się w ciągu roku – w zależności od wymogów procesów hodowlanych – zapewniając warunki sprzyjające występowaniu różnych gatunków ptaków.

Stawy Wielikąt, fot. arch. KGO

O Stawach Wielikąt

Kompleks karpiowych stawów hodowlanych gospodarstwa rybackiego „Wielikąt” składa się z 9 większych i kilkunastu mniejszych zbiorników, które łącznie pokrywają około 370,5 ha. Stawy wraz z ich bezpośrednim otoczeniem zostały objęte ochroną w formie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego w 1993 r. Samo utworzenie zespołu stanowiło efekt wieloletnich starań przyrodników, m.in. z Górnośląskiego Koła Ornitologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”. Teren ten od 2008 r. wraz z leżącym niedaleko Lasem Tworkowskim stanowi również obszar specjalnej ochrony ptaków w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Jest to jeden z najcenniejszych obszarów Śląska pod względem ornitofauny, a sama ostoja ma rangę międzynarodową.

Ptactwo wodno-błotne

Głównym bogactwem przyrodniczym tego obszaru jest ptactwo wodno-błotne, znajdujące tu doskonałe warunki do bytowania oraz rozrodu. Dotychczas zaobserwowano tu 236 gatunków ptaków (co stanowi ponad 51% awifauny kraju), z czego 129 lęgowych.

9 gatunków lęgowych ujętych jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt: podgorzałka Aythya nyroca, bąk Botaurus stellaris, bielik Haliaeetus albicilla (lęgowy w Lesie Tworkowskim), zielonka Porzana parva, sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, podróżniczek Luscinia svecica, wąsatka Panurus biarmicus, bączek Ixobrychus minutus i hełmiatka Netta rufina, dla której jest to jedna z najważniejszych ostoi w Polsce. Poza Wielikątem hełmiatka gniazduje jeszcze w niewielkim obszarze na Mazurach, a poza nimi jest niezwykle rzadka w kraju. Jej populację krajową szacuje się na zaledwie kilkadziesiąt par lęgowych.

Obszar „Wielikąta” praktycznie przez cały rok oferuje wiele ciekawych obserwacji awifauny. Na wiosnę najwięcej gatunków przylatuje w kwietniu i maju. Z trzcin można usłyszeć buczenie bąków, poszczekiwanie bączków, jak również charakterystyczny śpiew trzciniaków. Latem znaczna część ptaków wychowuje już młode. Można zaobserwować wiele gatunków kaczek czy gęsi z młodymi. Na spuszczonych stawach licznie przebywają siewkowce np. krwawodzioby Tringa totanus oraz różne gatunki brodźców i biegusów. Jesienią gdy zaczyna się migracja, na spuszczonych stawach można obserwować spore koncentracje tych ptaków. W październiku pojawiają się wielkie stada migrujących blaszkodziobych jak np. gęsi, liczące po kilka tysięcy osobników. Zima to okres zdecydowanie najspokojniejszy, jednak nawet wtedy można zaobserwować ciekawe gatunki np. bielika, zimorodki Alcedo atthis, pojedyncze nurogęsi Mergus merganser czy zimujące gatunki kaczek.

Stawy Wielikąt, fot. arch. KGO

UWAGA!

Uwaga – wstęp na stawy jest zabroniony! Stawy Wielikąt to teren prywatny, na którym prowadzona jest gospodarka rybacka i niedozwolone jest przebywanie osób postronnych.

Poznawanie walorów faunistycznych obiektu jest jednak możliwe bez wchodzenia na teren stawów. Dogodnym miejscem dla prowadzenia obserwacji są zatoczki położone przy drodze Lubomia-Buków. Można z nich obserwować zarówno taflę zbiorników jak i przybrzeżne trzcinowiska, w których bytuje wiele ciekawych gatunków.